Mustafa Kemal’in Karargâhı, Eceabat

İlk kurulduğu günden bu yana, yaklaşık 5 bin yıldır sürekli insanların yaşadığı nadir yerleşimlerden biridir. Tarihte bilinen ilk adının, “Madyta” olduğu bilinmektedir. Daha sonraları kent, “Madytos” adıyla tanımlanmıştır. “Madytos” adına, 787 yılında İznik’te yapılan “7. Ruhaniler Toplantısı” kayıtlarında rastlanılmıştır. Bu kayıtlarda tespit edilen “Madytos Piskoposluğu” ibaresi, o dönemde burasının bölgedeki önemli yerleşim merkezlerinden biri olduğunun en belirgin göstergesi olarak kabul edilir.

Gelibolu Yarımadası’nın 1354 yılından itibaren Osmanlı topraklarına katılmasıyla birlikte “Maydos” olarak anılmıştır. Çanakkale Muharebeleri döneminde de aynı isim kullanılmıştır. “Maydos” ismi, 1934 yılında, “Eceabat” olarak değiştirilmiştir. Eceabat ismi, Gelibolu Yarımadası toprakları üzerinde şehit düşen ilk Türk komutanı Halil Ece Bey’e atfen verilmiştir.


Çanakkale Muharebeleri sırasında kasaba içinde, günümüzdeki “Gençlik Merkezi” binasının bulunduğu yerde, bir askeri hastane olduğu bilinmektedir. Eceabat ilçe merkezi, sözü edilen hastane de dâhil olmak üzere, askeri anlamda belirgin bir hedef olmasını gerektirecek hemen hiçbir şeyi barındırmamış olmasına rağmen, müttefik uçakları ve gemilerince defalarca bombalanmıştır.

 Eceabat ilçe merkezinde bulunan ve “Yarbay Mustafa Kemal Karargâhı” olarak bilinen bina ise 25 Şubat 1915 tarihinde bölgeye gelip “Maydos Bölge Komutanı” sıfatıyla göreve başlayan 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in (Atatürk) karargâh olarak kullandığı binadır.

Kurmay Yarbay Mustafa Kemal, Sofya Askeri Ataşesi olarak görev yaptığı dönemde, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girmesiyle birlikte, Harbiye Nezareti’nden bir kıta görevine atanmasını ısrarla ve defalarca talep etmiştir. Nihayetinde bu talebi uygun bulunmuş ve bir “irade-i seniyye” ile 20 Ocak 1915 tarihinde, 3’üncü Kolordu kuruluşunda Tekirdağ’da kurulmakta olan 19. Piyade Tümeni komutanlığına atanmıştır.
Bu görevlendirme üzerine Mustafa Kemal, Tekirdağ’a gelerek tümenin komutasını almış, gerek kuruluş, gerekse eğitim faaliyetlerinin tamamlanmasına çalışmıştır. Tümenin kuruluş ve eğitim faaliyetlerinin devam ettiği dönemde, 21 Şubat 1915 tarihinde Başkomutanlık Vekâleti, 19. Tümen Komutanlığı’na bir emir yayınlamıştır; 19’uncu Tümen’in 3. Kolordu Komutanlığı emrinde kalmakla beraber Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’nın genel ihtiyatını oluşturacağını ve bu doğrultuda Eceabat’a intikal için hazır olunması belirtilmektedir.

Bu emir gereğince 19’uncu Tümen, 23 Şubat 1915 günü Tekirdağ’dan denizyoluyla hareket etmiştir. Tümen Komutanı Kurmay Yarbay Mustafa Kemal’in emir ve komutasında tümen karargâhı ve 57. Piyade Alayı’ndan oluşan öncü unsurlar, 25 Şubat 1915 tarihinde Eceabat’a ulaşmışlardır.

Asli görevi olan 19. Piyade Tümeni Komutanlığı görevinin yanı sıra, “Maydos Bölge Komutanlığı” görevini de üstlenen Kurmay Yarbay Mustafa Kemal, bu görevleri ifa ettiği süre içinde Eceabat’ta bulunan bir binayı hem karargâh, hem de konut olarak, 25 Şubat-18 Nisan 1915 tarihleri arasında 52 gün süreyle kullanmıştır. Aynı bina, 5. Ordu Komutanı Liman von Sanders’in emirleri doğrultusunda, Maydos Bölge Komutanlığı görevini 26 Mart 1915 tarihinden itibaren 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’den devralan 9. Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey ve karargâhı tarafından da kullanılmıştır. Sonraki yıllarda bir süre başka amaçlarla da kullanılan bina, daha sonra terk edilmiş ve uzun yıllar harap bir durumda kalmıştır. Eceabat Kaymakamlığı’nın girişimleri ile 2007 yılında restore edilmiş ve “Yarbay Mustafa Kemal Karargâhı” adı altında “kültür evi” niteliğinde hizmet vermeye başlamıştır.

Daha detaylı bilgi ve anlatım için Çanakkale şehitlik turu'na katılmanızı tavsiye ederiz.